Ζαφείρι ο Γενέθλιος Λίθος του Σεπτεμβρίου

Σύμβολισμός

Το Ζαφείρι, Ο Γενέθλιος του Σεπτεμβρίου, πήρε την ονομασία του από την Ελληνική λέξη Ζέφυρος, που σημαίνει μπλε πέτρα. Αν και είναι πολύ πιθανόν, στην αρχαότητα να αναφέρονταν στο Λάπις Λάζουλι με αυτή την ονομασία. Όταν οι άνθρωποι μιλάνε για το Ζαφείρι, αναφέρονται στην μπλε του απόχρωση, ενώ υπάρχουν ζαφείρια σχεδόν σε όλα τα χρώματα του ουράνιου τόξου.

Το Ζαφείρι ήταν δημοφιλές από τους Μεσαιωνικούς χρόνους γιατί πιστεύανε ότι το ουράνιο χρώμα του λίθου συμβόλιζε τον Παράδεισο και ότι προσέλκυε τη Θεία χάρη και τη σοφή κρίση. Οι αρχαίοι Έλληνες φορούσαν ζαφείρια για τη σωστή καθοδήγηση όταν επισκέπτονταν κάποιο μαντείο. Οι Βουδιστές πιστεύανε ότι τους έφερνε πνευματική επιφοίτηση και οι Ινδουιστές το χρησιμοποιούσαν κατά τη διάρκεια της προσευχής-λατρείας. Οι Χριστιανοί βασιλείς θεωρούσαν ότι το ζαφείρι είχε προστατευτικές ιδιότητες, γι’ αυτό και το φορούσαν σε δαχτυλίδια. Οι Εβραίοι πιστεύανε ότι οι Δέκα Εντολές ήταν γραμμένες σε πλάκες ζαφειριού αν και οι ιστορικοί λένε ότι μάλλον ήταν πλάκες από Λάπις Λάζουλι.

Σήμερα το ζαφείρι συμβολίζει τη σοφία, την πίστη και την ευγένεια. Επίσης σχετίζεται με τη διαύγεια του μυαλού, διατηρώντας αυτοκυριαρχία και δημιουργώντας πνευματική επικοινωνία με υψηλές δυνάμεις. Επίσης έγινε και σύμβολο βασιλική αγάπης, όταν το 1981 ο Πρίγκιπας Κάρολος της Βρετανίας χάρισε στην Πριγκίπισσα Νταίάνα ένα δαχτυλίδι αρραβώνων με ένα ζαφείρι 12 καρατίων. Το ίδιο δαχτυλίδι χάρισε ο Πρίγκιπας Ουίλιαμ στην Κάθριν Μίντλετον το 2010, όταν της έκανε πρόταση γάμου.

Το 19ο και στις αρχές το 20ου αιώνα τα ζαφείρια με την καλύτερη μπλε-μωβ απόχρωση προέρχονταν από το Κασμίρ. Η Αυστραλία επίσης είχε τα μεγαλύτερα κοιτάσματα έως ότου ανακαλύφτηκαν νέα κοιτάσματα στη Μαδαγασκάρη κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990.

Το 1902, ο Γάλλος χημικός Augouste Vermeuil, ανέπτυξε τον τρόπο παραγωγής συνθετικών ζαφειριών. Χάρις τη σκληρότητά του, το ζαφείρι χρησιμοποιήθηκε στη βιομηχανία και την παραγωγή διαφόρων αντικειμένων. Έτσι η δημιουργία συνθετικών ζαφειριών βοήθησε στην ανάπτυξη και την ευρεία εφαρμογή τους. Μερικά παραδείγματα είναι τα δορυφορικά συστήματα επικοινωνίας όπως και τα ανθεκτικά κρύσταλλα από ζαφείρι με εφαρμογή στην ωρολογοποιία και σε επιστημονικά εργαλεία.

Χαρακτηριστικά:

Το ζαφείρι είναι μια από τις τρεις πιο σημαντικές πολύτιμες πέτρες στη χρυσοχοΐα, ενώ οι άλλες δύο είναι το ρουμπίνι και το σμαράγδι. Ανήκει στην οικογένεια του Κορούνδιου όπως και το ρουμπίνι.

Χρώμα

Τα Ζαφείρια υπάρχουν σε διάφορα χρώματα και σε κάθε χρώμα υπάρχουν διάφορες ποιότητες.

Το Χρώμα του ζαφειριού καθορίζεται από τα χημικά στοιχεία που μπορεί να βρεθούν στην κρυσταλλική του δομή. Ο Σίδηρος, το Τιτάνιο, το Χρώμιο, ο Χαλκός και το Μαγνήσιο δίνουν αντιστοίχως στο άχρωμο κορούνδιο τις αποχρώσεις του μπλε, κίτρινου, μωβ-ροζ, πορτοκαλί και πράσινου. Όλα τα ζαφείρια εκτός του μπλε χρώματος αποκαλούνται εξεζητημένα (Fancies) Τα πορτοκαλο-ροζ ζαφείρια από τη Σρι Λάνκα που φημίζονται για το ιδιαίτερο χρώμα τους και παίρνουν την ονομασία τους από τη λέξη padparadscha,που σημαίνει ‘άνθος του λωτού’, μπορεί να ξεπεράσουν σε αξία τα μπλε ζαφείρια.

Γενικά όσο πιο έντονο το χρώμα της πέτρας και όσο λιγότερες είναι οι ζώνες μη ελκυστικού χρώματος τόσο μεγαλύτερη η αξία της πέτρας.

Στα μπλε ζαφείρια το χρώμα είναι ο σημαντικότερος παράγοντας που επηρεάζει την αξία του. Τα πιο ακριβά ζαφείρια έχουν μια βελούδινη μπλε προς βιολετί μπλε απόχρωση, ομοιόμορφο χρώμα σε όλη την επιφάνεια της πέτρας χωρίς να επηρεάζεται η φωτιά και η λάμψη.

Έντονο, βαθύ, βελούδινο μπλε χρώμα, Ζαφείρι από την περιοχή του Κασμίρ, πηγή GIA.

Τα ροζ ζαφείρια μπορεί να έχουν από κοκκινωπή έως μωβ απόχρωση, σε σκούρους και ανοιχτούς τόνους. Τα κίτρινα ζαφείρια μπορεί να έχουν αποχρώσεις του έντονου κίτρινου έως πορτοκαλο-κίτρινο που θεωρείται και η πιο καλή απόχρωση. Τα πορτοκαλί ζαφείρια όσο πιο σκούρη και έντονη η απόχρωση τόσο πιο καλή. Τα πράσινα ζαφείρια συχνά χαρακτηρίζονται ότι έχουν το χρώμα της ελιάς ή αλλιώς το χακί χρώμα. Μπορεί να έχουν ανοιχτούς έως σκούρους τόνους του πρασινομπλέ ή κιτρινοπράσινου χρώματος. Τα άχρωμα ή λευκά ζαφείρια κάποτε χρησιμοποιούνταν ευρέως στη χρυσοχοϊα ως η καλύτερη απομίμηση του διαμαντιού. Τώρα θεωρούνται εξαιρετικά σπάνια μιας και είναι πολύ δύσκολο να βρεθεί τελείως άχρωμο ζαφείρι χωρίς κανένα άλλο τόνο χρώματος.

Καθαρότητα

Τα μπλε ζαφείρια συνήθως έχουν μερικές εγκλήσεις αλλά γενικά έχουν καλύτερη καθαρότητα σε σχέση με τα ρουμπίνια. Τα μπλε ζαφείρια με υψηλή καθαρότητα είναι σπάνια και πολύ μεγάλης αξίας.

Οι εγκλήσεις τους είναι διαφόρων τύπων όπως για παράδειγμα πολύ λεπτά γραμμικά ορυκτά που ονομάζονται και βελόνες. Άλλες εγκλήσεις μπορεί να είναι ορυκτοί κρύσταλλοι, σπασίματα που μοιάζουν με δακτυλικά αποτυπώματα, όπως και όταν το χρώμα παρουσιάζει διαφορετικές τονικά ζώνες χρώματος.

Γενικά οι εγκλήσεις μειώνουν την αξία των πετρών και μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά την αξία του ζαφειριού, ειδικά αν λόγω αυτών απειλείται η ανθεκτικότητα του.

Παρόλο αυτά υπάρχουν και περιπτώσεις όπου οι εγκλήσεις μπορεί να προσδώσουν μεγαλύτερη αξία σε ένα ζαφείρι. Συγκεκριμένα, πολλά από τα φημισμένα και μεγάλης αξίας ζαφείρια από το Κασμίρ, εμπεριέχουν τέτοιες μικροσκοπικές εγκλήσεις που αντανακλάει το φως με τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργείται μια βελούδινη εμφάνιση, χωρίς να επηρεάζεται η διαύγεια της πέτρας!

Επίσης πολύ γνωστό και ιδιαίτερο εφέ που εμφανίζεται στα ζαφείρια λόγω των εγκλήσεων είναι ο Αστεροϊσμός (Star effect). Αυτό το φαινόμενο δημιουργείται όταν αντανακλάει το φως σε διάφορα σημεία της πέτρας όπου υπάρχουν εγκλήσεις ‘βελόνες’ που διασταυρώνονται. Τα αστέρια που δημιουργούνται συνήθως έχουν έξι ακτίνες και πολύ σπάνια 12. Σημαντικό είναι το αστέρι να είναι κεντρικά και να φαίνεται το ίδιο από όποια πλευρά και να το κοιτάξουμε. Οι ακτίνες του αστεριού θα πρέπει να είναι ομοιογενείς και ίσιες, να είναι εξίσου έντονες και να εμφανίζονται έως την άκρη της πέτρας. Επίσης όπως μετακινούμε την πέτρα θα πρέπει το αστέρι να μετατοπίζεται γλυκά και να εμφανίζεται το ίδιο σε κάθε θέση. Εδώ να σημειώσουμε ότι όσο πιο έντονο το χρώμα της πέτρας τόσο καλύτερα φαίνεται ο αστεροϊσμός. Το καλύτερο και πιο ακριβό ‘Star Sapphire’ είναι ημιδιαφανές και έχει τόσες εγκλήσεις ώστε να δημιουργείται ένα ωραίο και έντονο αστέρι χωρίς να επηρεάζεται σημαντικά η διαύγεια και το χρώμα της πέτρας.

Εγκλήσεις σε Ζαφείρι, πηγή GIA.

Μικροσκοπικές εγκλήσεις που δημιουργούν με την αντανάκλαση του φωτός, ένα αστέρι. Πηγή GIA.

Κοπή

Η κρυσταλλική δομή των άκοπων ζαφειριών είναι κυλινδρική εξαγωνική πυραμίδα και είναι αυτή που καθορίζει και το τελικό σχήμα και μέγεθος του ζαφειριού. Για αυτό το λόγο τα ζαφείρια έχουν συνήθως βαθύ κώνο. Για να επιτευχθεί το καλύτερο συνολικό χρώμα, οι σωστές αναλογίες και να διατηρηθεί και το περισσότερο βάρος οι τεχνίτες πρέπει να λάβουν υπόψη τους διάφορους παράγοντες όπως οι ζώνες χρώματος, ο πλεοχρωϊσμός (είναι οι διαφορετικές αποχρώσεις του μπλε σε διαφορετικές διευθύνσεις) και η διαφορετική τονικότητα που μπορεί να υπάρχει στον κρύσταλλο.

Τα ζαφείρια που εμφανίζουν το αστέρι πρέπει να κόβονται σε καμπουσόν (cabouchon) δηλαδή καμπυλωτά επάνω και ίσια από κάτω. Η αξία και η θελκτικότητα μιας τέτοιας πέτρας εξαρτάται από τη συμμετρία της, τις αναλογίες και το φινίρισμά της. Για παράδειγμα αν ο θόλος της είναι ρηχός το αστέρι θα φαίνεται μόνο όταν το κοιτάμε ακριβώς από πάνω.

Βάρος- Καράτια

Τα μπλε ζαφείρια κόβονται σε διάφορα μεγέθη, από μερικά εκατοστά του καρατιού έως και εκατοντάδες καράτια. Στην αγορά υπάρχει μεγάλη και άμεση διαθεσιμότητα σε μεγάλα μπλε ζαφείρια από ότι σε ρουμπίνια. Ενώ τα πιο εμπορικά σε ποιότητα μπλε ζαφείρια ζυγίζουν λιγότερο από 5.00ct

Όμως τα εμπορικής ποιότητας μεγάλα μπλε ζαφείρια είναι πιο συνήθη σε σχέση με τα εξαιρετικής ποιότητας. Συνεπώς το μέγεθος παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των τιμών στα εξαιρετικής ποιότητας μπλε ζαφείρια. Η τιμή ενός τέτοιου ζαφειριού βάρους 5.00ct μπορεί να είναι και 5 φορές μεγαλύτερη από αυτή του 1.00ct